„Saga o Wiedźminie” od lat cieszy się niegasnącą popularnością. A nawet jej sława rośnie. Co za tym idzie po serię o Geralcie z Rivii sięgają wciąż nowi czytelnicy, którzy często zadają sobie pytanie, jak czytać Wiedźmina?
- E-booki o Wiedźminie różnią się znacznie od fabuły serialu Netflixa. Jednak nie da się zaprzeczyć, że premiera ekranizacji na tej platformie znacznie poszerzyła grono odbiorców serii fantasy Andrzeja Sapkowskiego. Podobnie rzecz ma się z audiobookami o Wiedźminie. Jak więc połapać się w chronologii wydarzeń „Sagi o Wiedźminie”? Czy czytać serię zgodnie z datami wydania kolejnych książek czy inaczej? Dla niezdecydowanych i niezorientowanych w wiedźmińskim świecie przygotowalismy krótki przewodnik.
Trzeba przyznać, że mało jest takich literackich światów, które w miarę powstawania kolejnych książek z powieściowego cyklu, ewoluowałyby w tak spektakularny sposób, jak ten z „wiedźmińskiego” uniwersum. Chociaż sama postać Geralta z Rivii – wiedźmina – pogromcy potworów zyskała międzynarodową sławę dzięki doskonałym grom video autorstwa CD Project, to nie zapominajmy, iż u podłoża tej popularności leżą książki autorstwa Andrzeja Sapkowskiego, zwanego od inicjałów – Asem polskiej fantasy. Dlatego uważam, że wszyscy, którym ta postać jest bliska, obojętnie czy gracze, czy miłośnicy serialu wyprodukowanego przez Netflix, powinni wcześniej czy później sięgnąć po e-booki lub audiobooki o Wiedźminie, aby zobaczyć, jak wyglądały pierwotnie dzieje białowłosego Geralta. Co prawda wymaga to pewnego uporządkowania lektury, ale postaram się to zrobić w tym artykule.
Chronologia wydarzeń Wiedźmina – początki
Wiedźmin Geralt zadebiutował w grudniu 1986 roku na łamach miesięcznika Fantastyka, w opowiadaniu „Wiedźmin” napisanym na konkurs, w którym zajęło ono III miejsce. Kolejnym tekstem dotyczącym naszego bohatera była „Droga, z której się nie wraca” (niezwiązana bezpośrednio z postacią Geralta z Rivii), która ukazała się w sierpniowym numerze pisma w 1988 roku. W opowiadaniu tym głównymi bohaterami są rodzice Geralta walczący z przebiegłym magiem. Trzeba zaznaczyć, że właśnie te dwa opowiadania, z powodu klimatu i nazewnictwa, są powodem łatki „słowiańskiego fantasy”, która na długo przylgnęła do twórczości Sapkowskiego. Gdzie zatem je przeczytać?
Jeżeli chcemy iść kanoniczną drogą, to polecam tomik „Wiedźmin” wydany przez oficynę Reporter w 1990 roku (nadal do kupienia) lub sięgnięcie po e-book „Ostatnie życzenie”, w którym teksty z wyżej wspomnianego tomiku zyskały łączący je motyw oraz zostały wzbogacone o dodatkowe opowieści. Niestety, zabrakło w tej książce miejsca na „Drogę, z której się nie wraca”, ale ta z kolei ukazała się po latach w tomie „Coś się kończy, coś się zaczyna”.
Bezpośrednią kontynuacją przygód Geralta z Riwii jest kolejny zbiór nowel pt. „Miecz przeznaczenia”. W e-booku tym uniwersum naszego bohatera zyskuje już bardziej dojrzały wymiar i stanowi swoiste preludium do opus magnum wiedźmińskiej historii, czyli sagi, o której wspomniane będzie później. To właśnie w e-booku „Miecz przeznaczenia” Sapkowski dał się poznać jako pisarz, który w pewnym sensie zrywa z typową konwencją fantasy, wprowadzając do nieco skostniałego gatunku postmodernistyczny sznyt i niebanalny humor. Dotąd wielu czytelników uważa obydwa zbiory opowiadań za szczytowe osiągnięcie tego pisarza.
Zanim jednak sięgniemy po pięciotomową „Sagę o Wiedźminie” (e-booki lub audiobooki), czeka nas pewna niespodzianka. Andrzej Sapkowski, już wiele lat po zakończeniu historii wiedźmina, wrócił do tej postaci powieścią „Sezon burz”, której akcja dzieje się bezpośrednio przed opowiadaniem „Wiedźmin”, opisującym walkę ze strzygą i rozpoczynającym całą historię Geralta z Rivii. Tym, którzy nie do końca orientują się, jak czytać Wiedźmina, tę książkę polecałbym po obydwu zbiorach opowiadań, jeszcze zanim zaczną sagę, gdyż będą znać już realia wiedźmińskiego świata, a w „Sezonie burz” pojawiają się pewne fakty zazębiające się z pierwotnymi historiami o Geralcie.
Powieści z „Sagi o Wiedźminie”
Wspomniana wcześniej próba zdefiniowania twórczości Andrzeja Sapkowskiego jako słowiańskiej odmiany fantasy zdecydowanie traci sens, kiedy zagłębimy się w pięcioksiąg, który stanowi powieściową kontynuację wątków zasygnalizowanych w tytułowym opowiadaniu ze zbioru „Miecz przeznaczenia”. Prosty i zgrzebny świat z pierwszych tekstów o wiedźminie, nagle okazuje się potężnym i nie tak zacofanym uniwersum, w którym zakulisowe intrygi i polityczne knowania stanowią niemniej fascynującą płaszczyznę od oczywistej dotychczas magii i walki z potworami. Wszyscy, których zachwyciła „Gra o tron” George R. R. Martina i oparty na jej podstawie serial, w prozie Sapkowskiego odnajdą równie pasjonującą i wciągającą historię walki o władzę i przyszłe losy królestw tworzących uniwersum, po którym poruszał się białowłosy wiedźmin. Co do samej kreacji wcześniej wspomnianego świata, to o ile w opowiadaniach mamy wrażenie obcowania ze zmodyfikowaną, średniowieczną Europą, to już w „Sadze o Wiedźminie” mamy do czynienia ze światem rodem z XVI-wiecznego odrodzenia, w którym spierają się nie tylko armie, ale także koncepcje filozoficzne i polityczne.
Zobacz “Sagę o Wiedźminie” w jednym tomie >>
Jak czytać Wiedźmina oraz… alternatywy i uzupełnienia
Trzeba przyznać, że kiedy już przeczyta się wszystkie e-booki Andrzeja Sapkowskiego o wiedźminie Geralcie, pozostaje niedosyt. I to ogromny. Na szczęście sam autor zadbał o to, by nie zostawiać swoich czytelników tak zupełnie z niczym. W latach 1993-1995 na podstawie opowiadań Sapkowskiego powstało sześć komiksów autorstwa Bogusława Polcha (grafika) i Macieja Parowskiego oraz samego Sapkowskiego (scenariusz). Ich tytuły to:
- „Droga bez powrotu” (na podstawie opowiadania „Droga, z której się nie wraca”)
- „Geralt” (na podstawie opowiadania „Wiedźmin”)
- „Mniejsze zło” (na podstawie opowiadania o tym samym tytule)
- „Ostatnie życzenie” (na podstawie opowiadania o tym samym tytule)
- „Granica możliwości” (na podstawie opowiadania o tym samym tytule)
- „Zdrada”
Szczególnie ten ostatni zasługuje na szczególną uwagę, gdyż pokazuje tak skrzętnie tajone w opowiadaniach i powieściach tajniki szkolenia wiedźminów, a także młodość Geralta. Miłośnikom komiksów warto wspomnieć, że od 2014 roku publikowane są nakładem wydawnictwa Dark Horse komiksy ze scenariuszem Paula Tobina, a mianowicie „Dom ze szkła” (bazujący na serii gier), „Dzieci lisicy” (adaptujący część „Sezonu burz”), „Klątwa kruków” (bazujący na serii gier) i „Córka płomienia” (bazujący na serii gier).
Na koniec warto wspomnieć o swoistej wisience na torcie, zwłaszcza że ten tort jest z gatunku tych weselnych. W 1992 roku Andrzej Sapkowski napisał opowiadanie „Coś się kończy, coś się zaczyna” zainspirowane ślubem Pawła Ziemkiewicza i Pauliny Braiter. Jest ono alternatywnym zakończeniem sagi i jednocześnie dowodem, że sam cykl powieściowy był z góry przemyślany i dokładnie zaplanowany, wbrew plotkom, jakoby był pisany chaotycznie niczym rozgrywka role playing game, a zakończony wtedy, gdy autorowi się znudziło.
Cóż, mam nadzieję, że chociaż troszkę uporządkowałem chronologię czytania fantastycznych książek o Wiedźminie i powiem szczerze, że bardzo zazdroszczę tym, którzy po nie sięgną po raz pierwszy i mają je w komplecie. Ja czekałem na ukazanie się każdego tomu, czasem dłużej niż rok…
Zobacz audiobook “Wiedźmin. Miecz przeznaczenia” i inne z serii Andrzeja Sapkowskiego >>
Jak czytać Wiedźmina (zgodnie z chronologią wydarzeń):
- opowiadanie „Droga z której się nie wraca” – dostępne w tomach opowiadań „Wiedźmin” i „Coś się kończy, coś się zaczyna”
- e-book „Sezon burz” (SuperNOWA 2013) – powieść, warto przeczytać po opowiadaniach
- „Wiedźmin” (REPORTER 1990)
- e-book „Ostatnie życzenie” (SuperNOWA 1993, zbiór opowiadań) – poszerzona wersja tomiku „Wiedźmin”
- e-book „Miecz przeznaczenia” (SuperNOWA 1992, zbiór opowiadań)
- e-book „Krew elfów” (SuperNOWA 1994) – „Saga o Wiedźminie”, tom 1
- e-book „Czas pogardy” (SuperNOWA 1995) – „Saga o Wiedźminie”, tom 2
- e-book „Chrzest ognia” (SuperNOWA 1996) – „Saga o Wiedźminie”, tom 3
- e-book „Wieża Jaskółki” (SuperNOWA 1997) – „Saga o Wiedźminie”, tom 4
- e-book „Pani Jeziora” (SuperNOWA 1999) – „Saga o Wiedźminie”, tom 5
- opowiadanie „Coś się kończy, coś się zaczyna” – dostępne w tomie o tym samym tytule.
Mateusz Uciński