Planujecie wybrać się do Czech? Dzięki coraz lepszym drogom i połączeniowym kolejowym wyjazd do południowego sąsiada nigdy nie był tak prosty i szybki, jak dziś. A może wcześniej lubicie przeczytać kilka książek o kraju, do którego się wybieracie? Polecam zatem sporo literatury czeskiej i o Czechach.
Czechy kuszą nie tylko barwnymi krajobrazami, pyszną kuchnią czy po prostu stosunkowo niskimi cenami. Zamiłowanie Polaków do tego kierunku sprawia, że możemy przebierać wśród licznych książek czeskich autorów i tytułów o samych Czechach. Jak się w tym nie pogubić? W tym wpisie przedstawiam swój subiektywny przegląd literatury.
Książki o współczesnych Czechach
- Ebook Czechy. To nevymyslíš Aleksandra Kaczorowskiego (Muza) to najnowszy tytuł o Czechach jednego z najpopularniejszych czechofilów i książka, która prawdopodobnie w najbardziej przystępny sposób przybliża południowego sąsiada polskim czytelnikom. Jeżeli szukacie przewodnika po historii i kulturze Czechów w pigułce, to tutaj znajdziecie niemal wszystko. Tak jak pozostałe tytuły Kaczorowskiego, o których jeszcze przeczytacie poniżej, ta książka oczaruje Was ponadto lekkim, niekiedy zabawnym językiem.
Zobacz ebook Czechy. To nevymyslíš >>
- Czechy. Czemu pohoda to nie pogoda? Czyli czeski luz Doroty Chmielewskiej (Pascal), autorki bloga czechofil.com. Najnowsza książka w tym zestawieniu. Tytuł przybliża przede wszystkim polskiemu czytelnikowi, jak żyje się na co dzień w kraju Krecika i Rumcajsa. Znajdziecie tu zarówno zalety, jak i wady Czechów i życia w Czechach.
- Gottland i Zrób sobie raj Mariusza Szczygła (wydawnictwo Czarne) to najczęściej czytane, wznawiane, nagradzane i tłumaczone książki polskiego reportera. Ebook Gottland to jednocześnie prawdopodobnie pierwsza książka, która przychodzi na myśl, kiedy myśli się o tytułach o Czechach. Must-read dla każdego, kto chce dowiedzieć się więcej o naszym południowym sąsiedzie.
- Z kolei ebook To nie jest raj. Szkice o współczesnych Czechach Michała Zabłockiego (Editio) to krótka i przewrotna książka o tym, dlaczego czasem warto się wstrzymać z wychwalaniem Czech pod niebiosa. Tytuł niewskazany dla tych, którzy na południowego sąsiada wciąż patrzą się jedynie wzrokiem bezkrytycznym.
Zobacz ebook To nie jest raj >>
Trzy książki wokół Pragi
- Ebook Praski elementarz Aleksandra Kaczorowskiego (wydawnictwo Czarne) to najstarsza z trzech książek o Pradze w tym zestawieniu. Trzecie wydanie tej książki z 2021 roku zostało jednak gruntownie przebudowane oraz wzbogacone o nowe treści. To fascynująca opowieść o twórcach kultury nierozerwalnie związanych z Pragą – od Franza Kafki po Bohumila Hrabala.
Zobacz ebook Praski elementarz >>
- Osobisty przewodnik po Pradze Mariusza Szczygła (wydawnictwo Dowody) to subiektywny wybór najciekawszych miejsc w stolicy Republiki Czeskiej. Osoby posiadające papierową wersję tej książki szczególnie docenią świetne zdjęcia Filipa Springera w środku. W podróży dużo prostszy w obsłudze będzie jednak… ebook. W planach jest także 2. część tego nieoczywistego przewodnika.
Zobacz ebook Osobisty przewodnik po Pradze >>
- Praga magiczna Angela Marii Ripellino była książką długo niedostępną na rynku polskim. Na całe szczęście w 2022 roku została wznowiona przez wydawnictwo Dowody. To jeden z najbardziej szalonych esejów o stolicy Czech – pełen anegdot, dygresji i po prostu wspaniałych historii, od których nie sposób się oderwać.
Zobacz ebook Praga magiczna >>
Książki o Czechach z gatunku „historia”
- Ebooki Kiedy wybuchnie wojna? i Niech sobie nie myślą, że jesteśmy kolaborantami Piotra Majewskiego (Wydawnictwo Krytyki Politycznej) przybliżają dzieje Czechów, Morawiaków i Słowaków przed II wojną światową i w jej trakcie. Rzadko kiedy zdarzają się książki historyczne, które czyta się jak rasowe thrillery; takie są właśnie pozycje Piotra Majewskiego. Nie przerażajcie się ich długością – pochłania się je w okamgnieniu.
|
|
|
- Ebook Ja, Olga Hepnarová Romana Cílka (Wydawnictwo Afera) to historia ostatniej kobiety skazanej w Czechosłowacji na karę śmierci. Wnikliwa analiza psychologiczna masowej zabójczyni, która w 1973 roku wjechała ciężarówką w przystanek pełen ludzi. Na podstawie jej historii w 2016 roku powstał równie przejmujący film o tym samym tytule. Jeżeli lubicie książki „true crime”, przeczytacie ten tytuł z wypiekami na twarzy.
Zobacz ebook Ja, Olga Hepnarová >>
- Ebooki Ota Pavel. Pod powierzchnią, Havel. Zemsta bezsilnych i Hrabal. Słodka apokalipsa Aleksandra Kaczorowskiego (wydawnictwo Czarne) przedstawiają losy trzech wielkich czeskich pisarzy, z których jeden stał się prezydentem Czechosłowacji, a później Czech. Wszystkie te książki zostały napisane z niesamowitą wnikliwością; były także poprzedzone głębokim researchem. W wielu przypadkach Kaczorowskiemu udało się dotrzeć do osób, które wcześniej nie były zupełnie zainteresowane kontaktem z mediami albo nigdy nie zostały dostrzeżone przez pozostałych biografów tych wybitnych postaci.
|
|
|
|
- Ebooki Pepiki i Ach, te Czeszki! Mariusza Surosza (Czarne) to opowieści o Czeszkach i Czechach, którzy wpłynęli na historię swojego kraju, a czasem też i Europy. Obok wielkich postaci, jak np. pisarz Karel Čapek, Surosz wziął na tapet postacie nieznane lub wymazane z kart historii, których losami mogłoby zostać obdzielonych kilka czy kilkanaście osób.
|
|
|
- Ebook Byłam katolickim księdzem. Historia Ludmily Javorovej, kobiety wyświęconej w Czechach Tomasza Maćkowiaka (Znak) to nawet nie tyle historia tytułowej bohaterki, co w ogóle historia Kościoła w Czechosłowacji po II wojnie światowej. Niekiedy o wiele bardziej tragiczna niż w Polsce, z czego większość z nas nie zdaje sobie sprawy.
Zobacz ebook Byłam katolickim księdzem >>
- Ebook 1968. Czołgiem na Czechosłowację Tadeusza Oratowskiego (Bellona) przypomina jeden z najbardziej wstydliwych wątków w historii czesko-polskiej. To wspomnienia dowódcy plutonu czołgu, który brał udział w inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację.
Zobacz ebook 1968. Czołgiem na Czechosłowację >>
- Ebook Czechy. Instrukcja obsługi Jiřiego Grušy (Międzynarodowe Centrum Kultury) to książka szczególnie popularna w Czechach. Gruša w niezwykle barwny sposób opowiada o historii, mitach i legendach tego kraju. Jeżeli polubicie lub polubiliście styl Pragi magicznej, ta książka również może się Wam spodobać.
Zobacz ebook Czechy. Instrukcja obsługi >>
Klasyka literatury i powieści o współczesnych Czechach
Czeska beletrystyka nie byłaby dziś tym, czym jest, gdyby nie wybitne dzieła takich autorów jak: Franz Kafka (m.in. Proces, Zamek, Przemiana – wszystkie pisane były oczywiście w języku niemieckim), Jaroslav Hašek (Przygody dobrego wojaka Szwejka, Historia Partii Umiarkowanego Postępu), Karel Čapek (m.in. Fabryka Absolutu, Inwazja jaszczurów), wymieniony wyżej Ota Pavel (np. Śmierć pięknych saren), Josef Škovercký (Przypadki inżyniera ludzkich dusz) czy wreszcie Bohumil Hrabal (kultowe Pociągi pod specjalnym nadzorem). Wiele książek tych autorów znajdziecie w formie ebooków i audiobooków na stronie Publio.pl. To klasycy, ale przecież literatura czeska nadal ma się bardzo dobrze. Jeśli chodzi o współczesnych autorów, to warto zwrócić uwagę na:
- Książki Jaroslava Rudiša, czyli człowieka-instytucję. Jest jednocześnie pisarzem, dramaturgiem, scenarzystą, dziennikarzem, autorem komiksów (cykl „Alois Nobel”), muzykiem (zespół Kafka Band) i wielkim propagatorem kolei. Dotychczas na rynku polskim ukazało się nakładem wydawnictwa Książkowe Klimaty kilka jego powieści, z czego najpopularniejsze są: Ostatnia podróż Winterberga, Koniec punku w Helsinkach, Grandhotel i Czeski raj.
Zobacz ebook Ostatnia podróż Winterberga >>
- Powieści obyczajowe Petry Dvořakovej, jednej z najpopularniejszych i najczęściej nagradzanych współczesnych czeskich pisarek. Dvořaková niezwykle czule i wnikliwie przygląda się ludzkiej psychice. W Polsce jej książki wydawane są nakładem wydawnictwa Stara Szkoła.
- Powieści Martina Vopěnki pełne elementów filozofii, psychologii i metafizyki. Szczególnie polecam jego ebook Podróżowanie z Beniaminem – o wędrówce zarówno fizycznej, jak i (a nawet przede wszystkim) tej w głąb siebie. Książki pisarza publikuje wydawnictwo Dowody.
Zobacz ebook Podróżowanie z Beniaminem >>
- Seria „Arystokratka” Evžena Bočka (Stara Szkoła) to chyba najpopularniejsza w Polsce czeska komedia o losach rodziny Kostków, która w latach 90. przybyła ze Stanów Zjednoczonych do dawnej siedziby rodu – zamku Kostka. Niedawno wyszła ostatnia, szósta część cyklu. Świetna zabawa gwarantowana!
Zobacz ebook Ostatnia arystokratka >>
- Tym, którzy szukają kryminalnych zagadek i nutki grozy, szczególnie polecamy książki Petra Stančíka, Michaeli Klevisovej i Michala Sýkory. Dzięki tym tytułom poznacie Czechy, o jakich wcześniej najprawdopodobniej nie słyszeliście.
|
|
|
|
Warto także zwrócić uwagę…
- Na ebooki z serii „Stehlík” (Dowody), które popularyzują wśród Polaków po prostu intrygujące, czeskie książki. W tym cyklu wydawane są zarówno klasyka, jak i współczesna literatura czeska. Poza wymienionymi powyżej tytułami w serii wyróżniają się na pewno opowiadania m.in.: kontrowersyjna książka Jestem egzaltowaną lentilką Petra Měrky, Straszydła na co dzień Jiříego Kamena czy Świece w pogańskim gaju Karela Michala.
- Bóg nie jest automatem do kawy to zapis rozmowy Markéty Zahradníkovej z polskim księdzem Zbigniewem Czendlikiem (także Dowody), który od 1992 roku swoją posługę kapłańską pełni w… Czeskiej Republice. Dziś jest to być może najpopularniejszy ksiądz tego kraju, a to za sprawą m.in. programu telewizyjnego „Uhlem jehly” i radiowego „Nedělní jak to vidí”. Z tej książki dowiecie się m.in., jak wygląda praktykowanie religii katolickiej w (przeważnie) ateistycznych Czechach i dlaczego czescy księża zwykle nie noszą zwykle sutanny czy nawet koszuli z koloratką.
Czy Czesi znają polskie książki?
Fascynacja Polaków Czechami przez ostatnie dekady wydawała się jednostronna. To my znacznie częściej odwiedzaliśmy południowego, luźniejszego i zabawniejszego sąsiada. Czesi pozostawali natomiast wobec nas najczęściej po prostu… obojętni.
W ostatnich latach wiele się jednak zmieniło. Morze Bałtyckie, kuszące dobrym dojazdem i stosunkowo niskimi cenami w porównaniu do chorwackich wybrzeży, jest coraz częściej wybierane przez Czechów jako miejsce odpoczynku. Dzięki regularnie kursującym pociągom i nowo otwartym autostradom na ulicach Krakowa, Wrocławia czy Gdańska coraz częściej słychać język czeski. Za zainteresowaniem polską ofertą turystyczną idzie coś więcej. Czesi odkrywają także naszą literaturę.
Tamtejsze wydawnictwa od kilku lat z powodzeniem tłumaczą książki polskich autorów. Poza tytułami najpopularniejszych miłośników czeskiej kultury (Mariusza Szczygła i Aleksandra Kaczorowskiego) w praskich czy brneńskich księgarniach można bez problemu kupić kryminały Remigiusza Mroza (np. Nenalazená, czyli Nieodnaleziona) i Katarzyny Bondy (np. Dívka o půlnoci – czeski przekład Pochłaniacza), książki Olgi Tokarczuk, Joanny Bator czy Blanki Lipińskiej. Słowackie wydawnictwo Absynt, publikujące książki także w języku czeskim, od kilku lat sukcesywnie tłumaczy klasykę i nowości polskiej literatury non-fiction. W jego ofercie znaleźć można m.in.: reportaże Magdaleny Grzebałkowskiej, Katarzyny Boni, Kamila Bałuka, Joanny Gierak-Onoszko, Wojciecha Tochmana czy samego Ryszarda Kapuścińskiego. Czesi zdecydowanie mają z czego wybierać, by dowiedzieć się więcej o naszym kraju.
Na zakończenie
Ten krótki przewodnik zawiera oczywiście tylko ułamek literatury czeskiej i non-fiction o Czechach. Można wręcz odnieść wrażenie, że to właśnie Czechy są najbardziej „zaopiekowanym” sąsiadem Polski, jeżeli chodzi o promocję ich kultury.
Cieszy też – mając na względzie liczne czarne karty historii w stosunkach polsko-czeskich – że także nasi południowi sąsiedzi w coraz większym stopniu interesują się Polską, w wielu aspektach. A my jako czytelnicy możemy się spodziewać w przyszłości zapewne kolejnego wysypu perełek czeskiej literatury. 😊
Piotr z Publio