Zubożały szlachcic Dominik Cedzyna ciężko znosi emigrację ukochanego syna. Studiujący na politechnice w Zurychu Piotr informuje go w liście, że prawdopodobnie zostanie asystentem profesora na zagranicznym uniwersytecie. W kraju nie ma posad dla tak starannie wykształconych osób. Stary Cedzyna nie akceptuje jego decyzji. Trudno mu też pogodzić się z faktem, że on – szlachcic – musi pracować u pochodzącego z robotniczej rodziny Teodora Bijakowskiego. Pewnego dnia Piotr wraca jednak do domu...
„Doktor Piotr” to starannie skonstruowane, wielowątkowe opowiadanie. Splatają się w nim losy trzech mężczyzn – świadków przemian społecznych na terenie Królestwa Polskiego. Koniec epoki szlachty przedstawia Żeromski, snując swoją opowieść momentami na granicy jawy i snu, w którym przeczucie zbliżającej się katastrofy staje się jeszcze wyraźniejsze. Niepokój potęgują melancholijne opisy przyrody.
Opowiadanie należące do kanonu literatury polskiej czyta Joanna Lissner.