Polski pisarz tworzący w języku francuskim, podróżnik, historyk, pionier archeologii słowiańskiej, urodzony w rodzinie magnackiej. Wykształcony w Szwajcarii i we Francji, służył w austriackiej armii cesarskiej. Był posłem na Sejm Wielki i założycielem Drukarni Wolnej wydającej tygodnik, w którym referowano sejmowe debaty.
Podróżował do Turcji i Egiptu, Holandii, Hiszpanii i Maroka, Dolnej Saksonii, na Kaukaz. Kierował grupą uczonych uczestniczących w rosyjskiej misji dyplomatycznej do Chin, której udało się dotrzeć tylko do Mongolii. Swoje przygody i doświadczenia spisał w tomach „Voyage en Turquie et en Égypte” (1788), „Voyage dans l’Empire de Maroc” (1792), „Voyage dans les steppes d’Astrakhan et du Caucase” (1829). Ogłaszał drukiem również odkrycia archeologiczne na temat dziejów Słowiańszczyzny, m.in. w „Histoire primitive des peuples de la Russie” (1802).
Jako pisarz znany dzięki komedii dell’arte „Parady” oraz przede wszystkim „Rękopisowi znalezionemu w Saragossie”. Powieść nawiązująca szkatułkową kompozycją do „Baśni z tysiąca i jednej nocy”, odzwierciedlająca racjonalistyczne poglądy autora jest znana w trzech różnych wersjach, w polskim tłumaczeniu skompilowanych w jedną przez Edmunda Chojeckiego. W latach 60. XX w. doczekała się wybitnej ekranizacji w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa, ze Zbigniewem Cybulskim w roli Alfonsa Van Wordena.
Pisarz popełnił samobójstwo, odbierając sobie życie strzałem z pistoletu w usta. Według jednej z wersji użył do tego srebrnej, piłowanej przez lata gałki od cukiernicy. Jako datę jego śmierci podaje się 2, 11 lub 23 grudnia 1815 r.