„Spekulant” to pierwsza powieść Józefa Korzeniowskiego uważanego za czołowego twórcę dramatu romantycznego. Wyznaczyła ona istotną cezurę w twórczości pisarza – moment porzucenia teatru na rzecz prozy realistycznej. Korzeniowski odnalazł w powieści nowe możliwości wyrażania przekonań moralnych i obserwacji psychologicznych, czemu dał wyraz w „Spekulancie”. Widoczny jest w niej także odwrót od stylistyki sentymentalnej i klasycznej.
„Spekulant” cieszący się dużym uznaniem wśród współczesnych opowiada historię pewnej rodziny uwikłanej w wątpliwą moralnie przygodę. Sposób obrazowania w utworze zapowiada rozmach epicki „Krewnych”, najlepszej powieści Korzeniowskiego z jej rozbudowaną panoramą społeczną, wprowadzającą tendencje pozytywistyczne. Tytułowym spekulantem jest łowca posagów August Molicki, którego życie i upadek pozwoliły Korzeniowskiemu wyrazić przekonanie o władającej światem harmonii etycznej.