Historia miłości ubogiej, choć pochodzącej ze szlachty, guwernantki Stefci Rudeckiej i ordynata Waldemara Michorowskiego od ponad stu lat wzrusza polskich czytelników. Powieść przedstawia losy zakochanych, którzy mają przeciw sobie konwenanse i zamknięte środowisko polskiej arystokracji. Choć Waldemar przeciwstawia się własnej rodzinie i doprowadza do zaręczyn z ukochaną, historia nie ma szczęśliwego zakończenia.
Wydana pierwszy raz w 1909 r. debiutancka, dwutomowa powieść Heleny Mniszkówny szybko zdobyła wielką popularność. Choć jest typowym romansem opowiadającym o mezaliansie społecznym, któremu przeciwstawia się środowisko, „Trędowatą” uznaje się za najsłynniejszy polski melodramat i porównuje z „Przeminęło z wiatrem” Margaret Mitchell.
Dzieło doczekało się wielu ekranizacji. Pierwszą z nich był film niemy w reżyserii Edwarda Puchalskiego i Józefa Węgrzyna (1926). Dziesięć lat później powstał film fabularny Juliusza Gardana. Najbardziej znana ekranizacja to dzieło Jerzego Hoffmana z 1976 r., w którym zagrali m.in. Elżbieta Starostecka, Leszek Teleszyński, Jadwiga Barańska, Czesław Wołłejko, Anna Dymna, Gabriela Kownacka, Piotr Fronczewski i Zbigniew Józefowicz.
W 1999 r. nakręcono serial (reżyseria Krzysztof Lang), w którym wystąpili m.in. Anita Sokołowska, Beata Tyszkiewicz, Aldona Orman i Wojciech Dzieduszycki.