Historia znanego i cenionego warszawskiego chirurga, Rafała Wilczura, który po tragedii rodzinnej i utracie pamięci – pod nazwiskiem Antoni Kosiba – osiada we młynie Prokopa Szapiela niedaleko wsi Radoliszki. Tam – choć nie wie, skąd ma tak bogatą wiedzę specjalistyczną – udziela porad medycznych i dokonuje zabiegów chirurgicznych, wzbudzając tym podziw prostych ludzi i zazdrość miejscowego lekarza.
Drugim, nie mniej intrygującym wątkiem powieści są losy Marii Jolanty Wilczurówny, córki głównego bohatera, i jej miłości do hrabiego Leszka Czyńskiego. Na skutek nieszczęśliwego splotu wydarzeń dziewczyna wraz ze swoim ukochanym ulega wypadkowi i w stanie krytycznym trafia w ręce znachora Kosiby, który decyduje się ją operować. Czy profesor Wilczur odzyska pamięć i rozpozna w umierającej pacjentce utraconą przed laty córkę?
Powieść, którą śmiało można uznać za prekursora romansów medycznych, doczekała się aż dwóch adaptacji filmowych – jednej lepszej od drugiej. Obie są tak świetne dzięki wspaniałym aktorom, odtwórcom tytułowej roli, Kazimierzowi Junoszy-Stępowskiemu (1937, reż. Michał Waszyński) i Jerzemu Bińczyckiemu (1981, reż. Jerzy Hoffman).